GÜZELLİK VE YÜCELİK DUYGULARI ÜZERİNE GÖZLEMLER

GÜZELLİK VE YÜCELİK DUYGULARI ÜZERİNE GÖZLEMLER 

Kitabın Özgün Adı: Beobachtungen Über Das Gefühl des Schönen und Erhabenen

Immanuel Kant

Hil Yayın

2010

ISBN: 978 - 975 - 7638 - 39 - 1

63 Sayfa

8 TL

Immanuel Kant'ın Saf Aklın Eleştirisi, Pratik Aklın Eleştirisi ve Yargı Gücünün Eleştirisi eserlerini çoğumuz biliyoruz. Felsefeye ilgili olunup da bunlardan en az birinin okunmamış olmasına ihtimal vermiyorum. Bu kitabını ise sahaflarda gezerken tesadüfen buldum. Kant'ın akademideki ilk yıllarının ürünüymüş. 

Kitabın arka kapağındaki açıklama çok ilgimi çekti:

"Güzellik ve Yücelik Duyguları Üzerine Gözlemler, Kant'ın büyük eleştiri üçlüsünün estetiğe ayırdığı parçası Yargı Gücünün Eleştirisinden çok önce, insan duyarlığını ve duygularını ele aldığı ilk çalışmasıdır. Henüz kırk yaşında genç bir üniversite hocasıyken yazdığı bu kitap, sek felsefesi ve kuru üslubuyla tanınan Kant'ın felsefi olduğu kadar edebi nitelikli denemeler üretmek konusunda da yetenekli olduğunu gösteriyor. Estetik ve ahlaki bir varlık olarak insanı, felsefecinin değil, gözlemcinin gözüyle incelemeyi vaat eden çalışma bir yandan da ilk homo criticus'un dahi zamanımızda hala kurtulamadığı cinsiyetçi ve ırkçı önyargılarından payını fazlasıyla almış olduğunu kanıtlıyor."

Kitap Güzellik ve Yücelik Duygularının Farklı Nesneleri Üzerine, Genel Olarak İnsanda Güzelliğin ve Yüceliğin Öznitelikleri Üzerine, İki Cinsin Karşılıklı İlişkilerinde Güzellik ve Yücelik Ayrımı Üzerine ve Güzelliğin ve Yüceliğin Birbirinden Ayrı Duygularına Dayandıkları Ölçüde, Ulusal Karakteristikler Üzerine bölümlerinden oluşuyor.

“Emotion is foreign to beauty” diyen Kant’a göre kavrayış üstün gelirse amaçsızlık, hayal gücü üstün gelirse ilgisizlik bozulur. Güzelin öncü yetisi olan Einbildungskraft (imgelem gücü) ya da Yücenin öncü yetisi olan Vernunft'tur (Akıl). 

Kant “Güzellik ve Yücelik Üzerine Gözlemler” adlı bu kitabında şöyle der: 

“Kutsal bir koruda uzun meşe ağaçları ve ıssız gölgeler yücedir; çiçeklikler, alçak çitler ve şekilli budanmış ağaçlar güzeldir. Gece yücedir, gündüz güzeldir. Yüce harekete geçirir. Güzel büyüler” 

Sanat eserindeki "Geist" yani Ruh meselesi içinse şöyle der:

“En azından bir ölçüde güzel sanat yapıtı olarak görünmeleri beklenen belli ürünler üzerine onların ruhsuz olduklarını söyleriz, üstelik onlarda beğeni açısından kınanacak hiçbir şey bulamasak bile. Bir şiir pekala düzgün ve incelikli olabilir, ama ruhsuzdur” 

Kendi yazdığım şiirleri beğenmem genellikle. O yüzden Kant'ın yukarıda anlattığı "ruhsuz"luğu anlayabiliyorum. Ama yazdığım novella ile ilgili Kant'ın bu eserini okuduktan sonra edebi açıdan umutlanmadım değil. Kırk yaşından sonra Eleştiri Üçlemesini yaratabiliyorsa bir insan demek ki hiçbir şey için geç değil diye düşünüyorum. Bahsedilen ırkçı ve cinsiyetçi yaklaşımı ben de fark ettim. Amiyane bir tabirle her güzelin bir kusuru vardır demek istiyorum. Keşke benim de kuru bir üslubum olsa da bir Kant olabilsem :)

Kitap Değerlendirmesi: Nilüfer Şen